آشنایی مختصر با انواع تکنیک های نقاشی

 

هر اثر نقاشى شامل سه عنصر رنگ، زمینه و بَست مى‌باشد. بست، رنگدانه را به زمینه مى‌چسباند. مهارت یا تکنیک نقاشى همانا ترکیب و به‌کارگیرى صحیح این سه عنصر است. در نقاشى اغلب تکینک‌ها با سبک اشتباه مى‌کنند. در حالى‌که سبک کاربرد شخصى تکنیک یا شیوهٔ نقاش است. مهارت به تنهایى قابل آموزش است و از نظر نقاش تکنیک نامیده مى‌شود. مشکلات امروزه در ارتباط با تکنیک‌هاى نقاشى بخشى به خاطر معایب مواد و بخشى به‌دلیل پیشرفت‌هاى تاریخى تکنیک است. نقاشان گذشته طى مقالاتى نظرات خود را دربارهٔ مصالح کارشان برجاى گذاشته‌اند ولى گاهى هم یافته‌هاى تجربى‌شان را به‌صورت راز براى خود پنهان نگاه داشته‌اند. هنر نقاشی در طولِ دوران حیات خود با غیرت و وسواس از تکنیک خاص خود محافظت مى‌کرده است.

 

رنگ روغن

این تکنیک نیاز به قلم‌موهاى تخت دارد و معمولاً روى بوم صورت مى‌گیرد. البته در مواردى روى کاغذ، مقوا، چوب و … نیز بکار مى‌رود. در هر صورت باید پیش از آغاز بکار زمینه‌سازى آن انجام شود. رنگ‌هاى روغنى معمولاً به‌صورت رنگ‌هاى روغنى لوله‌اى هستند. لولهرنگ در دههٔ ۱۸۶۰ به‌طور وسیع در دسترس نقاشان قرار گرفت. این تکنیک از مشهورترین تکنیک‌هاست. در این روش نقاش این امکان را دارد که با روى‌هم زدنِ ضربه‌هاى قلم‌مو رنگ‌ها را تغییر دهد. تکنیک رنگ روغن از سدهٔ شانزدهم به بعد محبوبیت زیادى یافته است. در این روش دیر خشک شدن رنگ‌ها این امکان را فراهم مى‌کند تا رنگ‌ها را درهم بتوان محو نمود.

پس از پایان کار مى‌توان لایهٔ نازکى ورنى روى کار کشید. به این ترتیب هم اثر از نفوذ گردوغبار محفاظت مى‌شود و هم درخشندگى آن حفظ مى‌شود. البته این مرحله باید بعد از گذشت زمانى از اتمام کار صورت گیرد تا لایه‌هاى زیرین تابلو کاملاً خشک شده باشد.

 

آبرنگ

در آبرنگ با رقیق کردن رنگماده مى‌توان سایه‌روشن‌هاى زیبایى ایجاد کرد و با ایجاد لایه‌هاى نازک درخشندگى را نشان داد. در این تکنیک زمینهٔ نقاشى اهمیت زیادى دارد. از نمونه‌هاى کار آبرنگ در دوران‌هاى گذشته، نقاشى‌هاى روى ابریشم در خاور دور است. کاربرد کامل‌تر آبرنگ در انگلستان بخصوص قرن هیجدهم متداول شد. در این روش گاه خطوط اصلى طراح با مداد یا قلم و مرکب مشخص مى‌شود و بعد به‌وسیلهٔ آبرنگ تکمیل مى‌گردد و گاه از ابتدا با قلم‌مو و آبرنگ کار شروع مى‌شود. در این شیوه، کیفیاتى از مناظر و موضوعات را مى‌توان به‌وجود آورد که با تکنیک‌هاى دیگر امکان‌پذیر نمى‌باشد. آبرنگ‌ها به‌صورتى تیوپى یا قرص وجود دارند. در این روش از سفید استفاده نمى‌شود وسفیدى خود کاغذ به‌کار برده مى‌شود.

 

اکریلیک

این تکنیک با رنگ‌هاى اکریلیک انجام مى‌شود که محلول در آب هستند و انعطاف‌پذیرى زیادى دارند و خیلى زود خشک مى‌شوند. این رنگ‌‌ها مقاومت خوبى دارند.

 

مداد رنگى
امکانات مدادهاى رنگى از ابتداى اختراع آن، نظر بسیارى از هنرمندان نقاش را به خود جلب نمود. بیشتر تصویرگران و طراحان تبلیغاتى از این ابزار ساده آثار ماندگارى بوجود آورده‌اند. روش مدادرنگى مى‌تواند با روش‌هاى دیگر مثل آبرنگ، گواش و غیره ترکیب شود. مداد رنگى کاربردهاى بسیار وسیعى دارد. از این ابزار مى‌توان براى طرح‌هاى مقدماتى و یا اثرى با تمام جزئیات بهره برد. این وسیله هم کاربرد طراحى دارد و هم کاربرد نقاشی. استفاده از این تکنیک نیاز به تجربه کافى دارد. به‌جز کاغذهاى صیقلی، بقیه کاغذها قابل استفاده در این تکنیک هستند.

گونه‌اى از مدادهاى رنگی، اصطلاحاً مدادهاى آبرنگى هستند که فضاهایى شبیه به آبرنگ را مى‌توان با آنها ایجاد نمود. در این روش با کمک قلم‌مو و آب اثر مداد رنگى محو مى‌شود و سبک و سیاق آبرنگ دیده مى‌شود ولى ردّ مداد رنگى همچنان به‌چشم مى‌خورد.
در نقاشى با مداد رنگى مى‌توان شیوه‌هاى متنوعى به‌کار برد؛ از جمله شیوهٔ خطی، سایه‌پرداز، شیوهٔ خراش و … معمولاً از شیوهٔ خطى و سایه‌پردازى بیشتر استفاده مى‌شود.

 

 

مداد شمعى  و پاستل روغنی
در این شیوه از مدادهاى شمعى که از موم یا سایر مواد قابل ذوب به همراه مواد رنگى ساخته مى‌شود، استفاده مى‌شود. چسبندگى این رنگ‌‌ماده روى کاغذ به مراتب بهتر از پاستل مى‌باشد.

نوع حرفه ای تری از مداد شمعی تولید شده است که آنرا پاسل روغنی می نامند و مورد استفاده نقاشان قرار می گیرد.

 

پاستل گچی

پاستل نوعى تکنیک خشک است که ویژگى بافت مخمل‌نما را دارد. اما خیلى زود کثیف مى‌شود و تحت تأثیر رطوبت و نور قرار مى‌گیرد.در پاستل رنگ‌ها قابل ترکیب نیستند و این عمل روى کاغذ زمینه و در حین کار صورت مى‌گیرد. از این‌ رو تعداد رنگ‌هاى پاستل زیاد است.

از پودر رنگ فشرده شده پاستل گچی ساخته می شود. پاستل های گچی بصورت شمش مکعبی یا بصورت مدادی تولید می شوند. اولین بار این ابزار نقاشی اواخر قرن ۱۷ ساخته شد و در قرن ۱۸ اروپا بود که بسیار مورد استقبال قرار گرفت و همچنان طرفداران زیادی بین نقاشیان دارد. این ابزار به صورت تکنیک تکی یا با ترکیب با سایر تکنیک ها مورد استفاده قرار می گیرد.

پاستل های گچی شمشی به صورت بسته بندی های فلزی بین اسنج فشرده یا در جعبه های چوبی ارائه می شوند، پاستل های گچی مدادی مانند مراد رنگی بسته بندی می شوند.

در این تکنیک کاغذ مخصوص پاستل باید انتخاب شود و به‌دلیل حساس بودن این ماده رنگى پس از پایان کار باید از فیکسایتو استفاده کرد و بعد در قاب شیشه‌اى قرار داده شود و در این حالت اثر در فاصله‌اى اندک از شیشه قرار گیرد و به شیشه نچسبد.

 

نقاشى دیوارى (فرسک)
تکنیک‌هاى رایج در نقاشى دیوارى به دو بخش تقسیم مى‌شود: نقاشى فرسک و نقاشى خشک. در تکنیک فرسک رنگ روى لایه تازه و خیس بکار مى‌رود. کلیهٔ‌ روش‌هاى دیگر نقاشى دیوارى که داراى چنین حالتى نباشند، تحت عنوان نقاشى خشک قرار مى‌گیرند. تکنیک‌هاى خشک براى فضاهاى داخلى به‌کار مى‌روند. چون مقاومت کافى در مقابل تغییرات جوى ندارند.

در فرسک مدت زمانى که نقاش مى‌تواند روى یک کار صرف کند محدود است. یکى از دلایلى که باعث شده فرسک کاربرد وسیعى نداشته باشد همین مانع است. ایتالیا بهترین و باارزش‌ترین فرسک‌ها را در خود جاى داده است. امروزه در ایتالیا تنها نقاشان متعلق به نسل گذشته با این شکل از هنر آشنا هستند.
در فرسک مواد رنگ با آب به‌صورت خمیر در مى‌آید، سپس رقیق مى‌شود تا آمادهٔ استفاده شود. لایهٔ بیرونى که در واقع سطح کار است، ذرات رنگى را به هم مى‌چسباند و آهک آن را در خود حل مى‌کند و آنقدر سخت مى‌شود که بدون ویران ساختن سطح نگاهدارنده نمى‌توان آن را از بین برد. سطح از لایه آهکى تشکیل شده است. تمام آهک‌ها مناسب براى نقاشى دیوارى نیستند. تنها آهک سفید است که همه خواص لازم را براى این کار دارد. البته آهک‌هاى دولومى‌تیک و کلوخ آهکِ آبى بد نیستند.
کیفیت اندود فرسک در مرحلهٔ اول به نوع مواد و انتخاب آنها و در مرحلهٔ بعد به آهک و ماسه و نسبت این دو بستگى دارد.
نقاشى فرسک به مقدار رنگ کمى نیاز دارد و باید رنگ‌هایى را بکار برد که بالاترین قابلیت، ثبات نور و رنگ را داشته باشند. و این رنگ‌ها باید فاقد سنگ گچ و نمک محلول باشند. در مرحلهٔ انتقال طرح به روى دیوار دو روش وجود دارد. در روش اول طرح روى مقواى کارتن منتقل شود و بعد در روى تمام خطوط طرح با وسیله‌اى نوک‌تیز سوراخ‌هاى ریزى ایجاد شود. سپس کارتن با استفاده از تخته‌هاى باریک به دیوار نصب شود. کیسه‌اى حاوى دوده تهیه و با مالیدن یا زدن این کیسه روى سوراخ‌ها اثر روى دیوار منتقل مى‌گردد.
در روش دیگر کارتن را روى ملاط تازه نصب مى‌کنند و تمام خطوط طرح توسط انتهاى دستهٔ گِرد قلم‌مو با فشار از روى کارتن مشخص مى‌شود.
نقاشى فرسک قابلیت‌هاى تکنیکى وسیعى دارد.

 

کلاژ (تکه‌چسبانى)
کلاژ شیوه‌اى است که در آن مصالح مختلفى از قبیل مقوا، بریده روزنامه، پارچه، عکس، اشیاء و … روى سطح بوم یا هر زمینهٔ دیگر چسبانده مى‌شود و یک ترکیب‌بندى ایجاد مى‌کند. به این ترتیب گاه روى زمینهٔ نقاشى شده قرار مى‌گیرد و آن را تکمیل مى‌کند و گاه به تنهایى بکار مى‌رود. نقاشان کوبیست و بعد دیگران این شیوه را بکار مى‌بردند.

 

 

تمپرا
تمپرا شیوه‌اى است قدیمى در نقاشى که در آن ماده رنگى با ماده‌اى ژلاتینى که معمولاً زرده تخم‌مرغ یا زرده و سفیده است با آب مخلوط مى‌شود و روى زمینهٔ آماده شده بکار مى‌رفت در این شیوه رنگ‌ها بعد از خشک شدن روشن‌تر مى‌شوند.

امروزه رنگ‌هاى تمپرا در بازار عرضه مى‌شوند. این نوع نقاشى اگر به‌درستى انجام شود، بسیار پایدار است.
نقاشى پشت شیشه
این نوع نقاشى از زمان‌هاى گذشته با شیوه‌هاى مختلف در هنرهاى مردمى بیشتر کشورها بکار رفته است. تاریخچه این نوع نقاشى در ایران به عهد صفویان باز مى‌گردد.

 

 

منبع نوشتار: آفتاب