تاریخچه تصویرسازی در ایران و جهان

تصویرسازی و انسان بدوی:

آدمیزاد از هزاران سال پیش می دانسته که می تواند به کمک ابزار تصویر، بسیاری از مفاهیم را خوب و خوبتر منتقل کند. مفاهیمی که واژه هایی برای آنها وجود نداشته، واگر داشته، رسایی کافی نداشته است. حتّی به یاری واژه های متعدد توصیفی و قیدی، انسان نمی توانست مفاهیم را به وضوح منتقل کند.
قدیمی ترین خط ها، تصویرهایی بوده که انسان ها برای ارسال پیام و بیان مقاصد و اهداف و نظرات، یا بیان عواطف واحساسات خود، بر دیواره های غارها، تنه ی درختان، یا برسنگ ها تصویر می کردند.

• تاریخچه تصویرسازی در جهان:

تصویرسازی در طول تاریخ چیزی جز روایتگری تصویری یا داستان پردازی تصویری نبوده است. اما شروع داستان سرایی به صورت مکتوب، خود با آغاز تمدن های اسطوره ای و پیدایش اشکال خطوط نوشتاری (که قدیمیترین آنها خطوط تصویری مانند خط هیروگلیف مصری و خطوط میخی باستان از قبیل خط سومری و عیلامی) بوده است که به کمک آنها افسانه های اساطیری در کتیبه های سنگی و مهرها یا پاپیروس نوشته می شد. در خلال تمام آن تصاویر داستان هایی در مورد خلقت جهان و انسان، نیروهای مافوق طبیعی و از تولد و مرگ و جهان ماورا موجود بود که در پلان های داستانی به هم مربوط می شدند. هنر تصویرسازی قبل از پیدایش خط در دوران پارینه سنگی و میان سنگی در نمونه هایی مثل نقاشی غارها مثل غارهای لاسکو و التامیرا و غار میر ملاس در لرستان چیزی جز نقاشی جادویی نبوده است. درآن دوران نقوش در ارتباط با انتقال جادویی قدرت های مرموز جهان طبیعت به درون زندگی جمعی انسان ها در موقع شکار برای سیطره بر قدرت حیوانات در مواقع دیگر به همراه مراسم ورقص های آیینی به منظور چیرگی بر قدرت های تخریب گر طبیعت یا ظاهر کردن باران وامثالهم به تصویر کشیده می شدند.

سپس به تدریج در دوران نوسنگی با به وجود آمدن کشاورزی و دامپروری و ظهور هسته های اولیّه زندگی اجتماعی انسان در شهرها و توتم های افسانه ای (علامت های مقدس) و حماسه ها شکل می گیرند و تصویر سازی به همراه متون کتاب های مقدس (مانند انجیل عهد عتیق و انجیل عهد جدید) وسیله ای می شود برای بازگو کردن روایت های مذهبی و داستان های پیامبران و مردمان هم عصر آنها و تجسم چهره های ادیسه و فرشتگان و رویارویی نیروهای خیر و شر.
در مشرق زمین، مثلاً در سرزمین چین، تصویرسازی باز گوییِ نمادین گونهِ نقوش بود و به تدریج تحت تأثیر تعلیمات فرزانگانی چون کنفسیوس و لائوتسه پس از دوران ها، تصویرسازی حکایتی اندرزگونه و پرداختی شاعرانه از پدیده های طبیعی می شود.

• تاریخچه تصویرسازی در ایران:

در سرزمین ایران در سنت نگارگری (نقاشی مینیاتور) پس از دوره عباسی (مکتب بین المللی عباسی) سلجوقی (مکتب سلجوقی تا دوره تیموریان مکتب هرات) و سپس آغاز عصر نوین در عهد صفویّه (مکتب تبریز و قزوین و اصفهان) نقوش تصویری روایی (دارای محتوی داستان) راوی قصص وحکایت های منظوم شعرگونه بوده اند.
آثار منظومی چون مقامات حریری ورقه و گلشاه، کلیله و دمنه ودیوان های اشعار چون شاهنامه و داستان های عاشقانه در منظومه هایی مثل خمسه نظامی که در این ها تصاویر بیانگر مضامین داستانی موجود در اشعار می باشند. سپس در دوره صد ساله اخیر تصویرسازی معاصر در سبک های قهوه خانه ای و سقاخانه ای دیگر بار داستان های حماسی شاهنامه در پرده سازی و حکایت های مذهبی مانند داستان های مربوط به واقعه کربلا به تصویر کشیده شدند.

• انواع متون داستانی:

متون داستانی بر اساس دو مولفه:
۱) شخصیّت قهرمان وقهرمان پردازی.
۲) محیط و فضای داستان تقسیم می شوند که شامل: اسطوره، رمانس (داستانهای دیو وپری)، محاکات (تقلیدی اندرزگونه از نوع برتر و فروتر)، طنزآمیز می باشند.

• پیدایش تصویرسازی گرافیکی در غرب:

پایه ریزی طراحی گرافیکی در دهه ۱۹۲۰ به وسیله لاسلو ماهولی ناگی و یان تاشی کولد انجام گرفت.
آنها در کتابی به نام تایپوگرافی جدید استانداردهای جدیدی را در جهت ستایش سازه های ماشینی در تصاویر فتوگرافیک طرح ریزی کردند. و از این پس شاخه ای به نام طراحی محض از تصویرگری داستانی جدا شد و گسترش یافت.

توسعه دوربین عکاسی به عنوان یک ابزار ثبت در اواخر قرن نوزدهم میلادی بسیاری از هنرمندان را از مسئولیّت واقعه نگاری رهایی بخشید، دوربین جزئیات محیط بیرونی را ثبت می کرد و از این طریق هنرمندان را به جستجوی ذهن و گستره های نهان مجاز کرد ابتدا به وسیله نهضت امپرسیونیسم (اصالت دریافت حسی) و سپس اکسپرسیونیسم (اصالت بیان) هنرمندان آن قرن از سخت گیری های رئالیسم (واقع گرایی) آکادمیک رهایی یافتند و پوسته های حفاظتی را از احساسات خود به کناری افکندند.

سپس در اوایل قرن بیستم به وسیله کوبیست ها فهم جدیدی از روابط فضایی و زمانی و گسترش تکنیکی در هنرهای تجسمی پا گرفت و رفته رفته به واسطه وسایل جدید ارتباطات نظیر رادیو تصاویر متحرک و نهایتاً تلوزیون خصیصه های بصری جدید در حوزه تبلیغات برای فروش کالاهـا و تجارت شکل گرفت. در اواسط قرن نوزدهم تصویرسازی فقط به منظور اهداف روزنامه نگاری به کارگرفته شد اما از دهه ۱۸۷۰ به بعد طراحی تصویرسازانه به شکل جدیدی که همانا ترکیبی از تایپ و رسّامی بود به وسیله ژول شره در پوسترهای تبلیغاتی تغییر یافت. حروف نگاری او در هماهنگی با تصاویر سحر انگیز و رنگارنگ و مملو از تأثیرات حسی (امپرسیون) طراحی می شدند.
پوسترهای او پیشاهنگ نهضت جدیدی به نام آرت نووه (هنر جدید) شد که توسط فرم های اندام وار (ارگانیک) زاده شده و از ماشین برای دنیای جدید مصرف تعریف می شد. سپس این سبک گرافیکی توسط افراد دیگری چون تولوز لوترک و آلفونز موکا پی گیری شد و در دهه اول قرن بیستم طراحی تصویرسازانه با سبک جدیدی که پوسترهای (شی واره) نامیده می شد ابتدا در آلمان و سپس در انگلستان و فرانسه و ایتالیا ادامه یافت.

این سبک ابتدا توسط (لوسیان برنارد) هنرمند آلمانی با طرد عناصر غیر ضروری تصویری و نوشتاری به نفع صورت پردازی از یک شی یا موضوع تبلیغی شکل گرفت. چنین پوسترهایی معمولاً فقط با علامت تجاری کالا به جای متن ارائه می شدند. آن پوسترها که از لحاظ زیبایی شناختی گیرا و به لحاظ تجاری موفق بوده اند و حدت عمیقی از رسّامی و طراحی را به نمایش می گذارند. پوسترهای برنارد برای کمپانی پریستر مچ مصادیقی بودند برای قدرت تصویر و نوشتار طراحی شده در یک مجموعه موزون.

در طی سالیان نخستین قرن بیستم تصویرسازی و عکس با وزن و ارزشی یکسان البته در ارتباط با متن نیاز و بودجه ای خاص استفاده می شدند. عکس بهترین وسیله برای نشان دادن واقعیت بود در حالی که تصویرسازی برای افسانه پردازی و قهرمان پردازی از یک کالا یا یک ایده مناسب تر بود و چنین چیزی یک استراتژی (روش راهبردی دراز مدت) معمول برای فروش بود خصوصاً در ایالات متحده که رقابت برای کالاهای بیشتر سرعت بیشتری نسبت به اروپا داشت این روش تا نیمه اول قرن بیستم ادامه داشت.
ما بین دو جنگ جهانی واقع گرایی در هنرهای زیبا و کاربردی آمریکا بالاترین مرتبه را داشت. در حالیکه اروپاییان به سمت تصاویر انتزاعی و ماشین واره پیش می رفتند. حتی در اروپا دو رویکرد به صورت موازی (گهگاه ادغام شده) ظاهر شد یکی خالص و دیگری دکوراتیو.

ساده کردن فرم در بعضی از هنرهای کاربردی معمول گشت که تحت تاثیر جنبش های ایدئولوژیک و مکتب های هنر مدرن قرار داشتند. چنین امری مشتمل بر بکارگیری کولاژهای تصویری و تجزیه فرم های نوشتاری به عنوان عناصر طراحی که همانا سمبل عصر ماشین بودند می باشند. رویکردی که هم فتوریست های ایتالیایی وهم دستیل های هلندی و سازه گراهای روسی و اروپای شرقی و هم چنین باهاوس آلمانی را در بر می گرفت.
تصویرسازی های (ال لیستیزکی) برای کتاب اشعار انقلاب (ولادیمرمایاکوفسکی) با عنوان (برای صدا) مثال بسیار خوبی است برای یک تصویرسازی غیر تزیینی که در آن سمبل های گرافیکی هم برای همراهی با متن و هم به لحاظ زیبایی شناسی طراحی استفاده شده است. به عنوان یک شیوه متفاوت و تجاری در مقابل رویکرد مدرن، طراحان، یک نوع شیوه گرایی استیلیزه (سبکی) را در آثار متنوعی به کار گرفتند که در آن موقع با عنوان (هنر مدرن یا مدرنستیک) یا عامه آن به عنوان (آرت دکو) نامیده می شد.
در اواخر دهه ۲۰ واویل دهه۳۰ یک نوع آمیزه ویژهای از مدرن و مدرنه توسط پوستر سازان فرانسوی به نام های “ای-ام کاساندر”، “ژان کارلو”، “چارلزلوپو” و دیگران ظهور کرد. تبلیغات آنها به طور مشخص، طراحی تصویر سازانه آن روزگار را به خوبی مجسم می ساخت که در خلال آنها شیوه های متعددی برای ترکیب تایپ و گرافیک و تصاویر نقاشانه به چشم می خورد.

 

تصویرسازی و طراحی گرافیک فیکانو

www.fikano.ir