طراحی گرافیک و چاپ فیکانو لوگو،کاتالوگ،اوراق اداری،بسته بندی،تصویرسازی،کاراکتر، برندینگ
روزانه بیش از پنج میلیارد لیتر آب آشامیدنی، شیر، آب میوه و سایر مواد غذایی مایع در جهان مصرف می شود. بسته بندی و روش نگهداری نقش مهمی در حفظ کیفیت این محصولات دارد. در واقع مواد غذایی سالم باید بدون نیاز به افزودن مواد نگهدارنده و یا نگهداری در یخچال، بسته بندی شود و در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد. چنین امری چگونه ممکن است؟ مقاله حاضر در صدد ارائه تاریخچه مختصری از روش های بسته بندی و تشریح آخرین فناوری ها در این زمینه است که در قالب بسته بندی اسپتیک ظهور پیدا کرده است.
در دوران های اولیه تاریخ وقتی بشر غذایی را به دست می آورد بلافاصله آن را به مصرف می رساند. خانواده ها و روستاییان آنچه را که تولید می کردند یا به دست می آوردند خود مورد استفاده قرار می دادند. آنها چون خودکفا بودند لذا نیاز کمتری به بسته بندی غذا یا نگهداری و نقل و انتقال آن وجود داشت. زمانی که نیاز به ظروف احساس شد، طبیعت پاره ای مواد نظیر لفاف و پوسته در اختیار بشر می گذاشت تا نیازهای خود را برطرف کند. بعدها ظروف تهیه شده شکل تکامل یافته ای به خود گرفت و از مواد طبیعی چون چوب کنده کاری شده، گیاهان بافته شده و استخوان حیوانات ساخته می شد. از زمانی که مواد معدنی و شیمیایی کشف شد، فلزسازی و سفالگری توسعه پیدا کرد که در نتیجه آن سایر اشکال بسته بندی نیز به وجود آمدند.بسته بندی برای موارد متعددی مورد استفاده قرار می گیرند: ۱- بسته بندی محصولاتی که تعداد زیادی از مصرف کنندگان مشتری آن هستند ۲- محافظت کالاها از آلودگی، آسیب های طبیعی و سرقت ۳- امکان حمل و نقل و نگاهداری کالا ۴- درج اطلاعات و طراحی رنگی برای نشان دادن جذابیت کالا. برای هر محصولی بسته بندی خاصی وجود دارد. اگرچه بسته بندی امروزی امری بدیهی به شمار می رود ولی استفاده از این روش نتیجه سال ها ابداع و در پاره ای موارد اتفاقات ناگهانی بوده است.
• انواع بسته بندی
امروزه انواع بسته بندی در بازار به چشم می خورد که از مواد مختلف نظیر کاغذ، پلاستیک، فلز یا شیشه ساخته می شوند. اما شیوه اصلی برای شناخت بسته بندی ها ، تقسیم آنها به «انعطاف پذیر» ، «نیمه منعطف» و «سخت» است. بسته بندی به شیوه منعطف شامل کیسه های کاغذی، پوشش های پلاستیکی که چیپس در آن ریخته می شود و پاکت های کاغذی یا نایلونی که وسایل خریداری شده برای منزل حمل می شوند. یک نمونه بسته بندی نیمه منعطف جعبه های مقوایی است که حبوبات، وسایل کوچک مربوط به خانه، بسیاری از اسباب بازی ها و پاره ای از مواد غذایی درون آنها بسته بندی می شود. برای بسیاری از مواد غیرغذایی بسته بندی مورد استفاده از مواد سخت تهیه می شود که روکش آن به داخل جعبه تا می شود و می توان آن را در گوشه ای نگاهداری کرد. اشکال بسته بندی سخت نیز شامل صندوق، بطری های شیشه ای و قوطی های فلزی است. درباره تاریخچه بسته بندی به شیوه منعطف باید گفت که برای نخستین بار چینی ها از این روش استفاده کردند. آنها در اوایل قرن اول قبل از میلاد، از برگ درخت توت برای بسته بندی کردن غذا استفاده می کردند. طی قرن های بعد چینی ها این روش را توسعه بخشیدند و تکنیک های بسته بندی کاغذی را اصلاح کردند. به تدریج این شیوه بسته بندی به دیگر نقاط آسیا و اروپا انتقال یافت. در سال ۱۳۱۰ میلادی بسته بندی کاغذی وارد انگلستان شد و در سال ۱۶۹۰ به پنسیلوانیا در آمریکا رسید. گام مهم برای استفاده از کاغذ در بسته بندی ها نخستین بار با تولید پاکت برداشته شد. پاکت های کاغذی تجاری برای اولین بار در سال ۱۸۴۴ در بریستول انگلستان به تولید انبوه رسید. مدت کوتاهی بعد و در سال ،۱۸۵۴ «فرانسیس وول» ماشین ساخت پاکت را در آمریکا اختراع کرد. پیشرفت های بیشتر طی دهه ۱۸۷۰ رخ داد که شامل تولید کاغذی پاکت های کاغذی چسبی و تاشو در انواع مختلف می شد که تا به امروز مورد استفاده قرار می گیرند. در سال ۱۹۰۵ تولید ماشینی پاکت های کاغذی چاپی به صورت اتوماتیک درآمد. دیگر استفاده مهم از کاغذ، ساخت جعبه مقوایی بود که از آن برای بسته بندی حبوبات استفاده می شد. نخستین کارتن کاغذی- اغلب به عنوان بسته کاغذی نازک نامیده می شد- در سال ۱۸۱۷ در انگلستان و ۲۰۰ سال پس از چینی ها که جعبه یا مقوایی را اختراع کردند به تولید رسید
جادو در بسته بندی به منظور افزایش ماندگاری محصولات غذایی
مقدمه
حفاظت از مواد غذایی از زمان تولید تا هنگام مصرف امر بسیار مهمی است. عواملی بسیاری باعث از بین رفتن ارزش مواد غذایی می شوند که از مهمترین آنها می توان به فساد میکروبی، تغییر ساختار مولکولی، از دست دادن برخی خواص مهم مانند ویتامین و … اشاره کرد. معمولاً
عواملی که باعث رشد میکرواوگانیسمها در یک محصول بعد از تولید می شوند عبارتند از:
۱- سطح پایین بهداشت در فرآیند تولید
۲- تاخیر بین تولید و بسته بندی
۳- دما انبارش
۴- نوع ماده بسته بندی
۵- حجم گاز آزاد درون بسته بندی
۶- نوع و ترکیبات گازهای درون بسته بندی
۷- درصد اکسیژن
ساده ترین روش برای محافظت از مواد غذایی بسته بندی آن است. معمولاً بسته بندی از مواد غذایی در مقابل نفوذ عوامل خارجی و همچنین فرار خواص داخلی آن محافظت می نماید. وجود هوا درون بسته می تواند باعث فساد ماده داخل آن شود. به این لحاظ تخلیه هوا و یا تزریق گازهای بی اثر درون بسته ماده غذایی راه حل مناسبی برای مقابله با رشد باکتری ها بدون از دست رفتن خواص، تازگی و شادابی محصول است.
عمدتاً در ایران از بسته بندی معمولی یا روش تخلیه هوا (Vacuum Packaging) استفاده می شود. ولی در چند سال اخیر با توجه به پیشرفت روشهای بسته بندی و استفاده از شیوه های نوین و مطابق با استانداردهای جهانی استفاده از اتمسفر اصلاح شده رو به گسترش است.
تاریخچه
در دهه ۱۹۳۰ میلادی وقتی سبزیجات و میوه ها توسط کشتی جابجا می شد از گاز غلیظ CO2 برای بالا بردن زمان ماندگاری استفاده گردید. کشور انگلستان به عنوان اولین کشور از سیستم اتمسفر اصلاح شده (Modified atmosphere) برای محافظت از گوشت خوک و ماهی استفاده کرد. از آن زمان به بعد استفاده از این روش با توجه به افزایش نیاز، گسترش یافت.
معرفی اتمسفر اصلاح شده MAP
مفهوم اتمسفر اصلاح شده ( Modified atmosphere packaging ) برای کالاهای بسته بندی شده، شامل فضای اتمسفر اصلاح شده یک فرآورده غذایی توسط خلا، فشار گاز یا تراوایی کنترل شده بسته است که بدی وسیله فعالیت های شیمیایی، آنزیمی و میکروبی کنترل می شود به طوری که از خطرات مهمی که ممکن است اتفاق بیافتد، اجتناب و یا کاسته می شود.
به عبارت دیگر بسته بندی به روش MAP به معنی وارد کردن اتمسفر در یک پاکت (یا بسته) ماده غذایی با ترکیب خاص دی اکسید کربن، نیتروژن و اکسیژن می باشد.
این روش نگهداری کیفیت تازه فراورده های غذایی را بدون عملیات حرارتی و شیمیایی به کار رفته توسط تکنیک های نگهداری قابل رقابت مانند کنسرو کردن، فریز کردن، خشک کردن و فرایندهای دیگر میسر می کند.
تکنیکهای MAP در حال حاضر در محدوده وسیعی از غذاهای تازه یا سرد شده شامل غذاهای نیم پخته، ماکیان و ماهی، پاستای تازه، میوه و سبزیجات و اخیرا قهوه، چای، غذاهای آماده و فرآورده های نانوایی استفاده می شود.
مزایای بسته بندی با اتمسفر اصلاح شده
سیستم بسته بندی با اتمسفر اصلاح شده دارا مزایای ذیل است :
۱٫ طولانی کردن ماندگاری با حفظ خواص کیفی مطلوب
۲٫ پایین آوردن میزان ضایعات و فساد
۳٫ تازه نگه داشتن محصول بدون استفاده از مواد نگه دارنده یا پرتو دهی
۴٫ برداشت محصول تازه در سطوح رسیدگی مورد نظر برای مصرف کننده
۵٫ کاهش هزینه های حمل و نقل از طریق فراهم کردن زمان انبارداری افزوده
۶٫ فراهم نمودن محصولات برش خورده آماده مصرف
۷٫ صرفه جویی در مصرف انرژی (مانند عدم استفاده از فرآیندهای حرارتی و برودتی)
مقایسه ماندگاری ها
استفاده از روش اتمسفر اصلاح شده علاوه بر حفظ خواص کیفی ماده، باعث افزایش مدت ماندگاری نیز می شود. در جدول ذیل به مقایسه ای از زمان ماندگاری محصولات مختلف بین حالت معمولی و حالتی که با اتمسفر اصلاح شده محافظت شده اند آمده است:
در یک تحقیق عملی دکتر اروجعلیان عضو هیات علمی دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر با استفاده از روش اتمسفر اصلاح شده در بسته بندی پنیر، زمان ماندگاری آن را از ۳ ماه به ۹ ماه افزایش داد. در این طرح هوای داخل بسته بندی پنیر خارج شده و ترکیبی از گازهای ازت، اکسیژن و هیدروژن تحت فشار خاصی به داخل بسته بندی پنیر تزریق می شود و سپس درب آن بسته می شود. به این صورت پنیر مورد نظر درون بسته تحت اتمسفر اصلاح شده نگهداری می شود. با توجه به اینکه مدت کم ماندگاری پنیر در حال حاضر مشکلاتی را در راه صادرات این محصول ایجاد کرده است، از سیستم بسته بندی اتمسفر اصلاح شده می توان برای بسته بندی محصولاتی از جمله خامه، ماست، کره و … استفاده کرد.
خانم مهندس پروین شرایعی با همکاری دکتر محمدرضا کوشکی از دانشگاه تربیت مدرس توانستند مدت ماندگاری قارچها(آگاریکوس بیسپوروس) را که معمولا ۱ الی ۳ روز در درجه حرارت پایین می‌باشد با استفاده از بسته‌بندی تحت شرایط اتمسفر اصلاح شده نسبت به روش معمولی افزایش دهند. بسته‌بندی قارچها تحت اتمسفر اصلاح شده با مخلوط گازی ۱۰ درصد اکسیژن + ۵ درصد دی‌اکسیدکربن + ۸۵ درصد نیتروژن تاثیر فوق العاده ای را بر روی خصوصیات کیفی قارچها درصد رطوبت ، درصد کاهش وزن، رنگ ، درصد پروتئین، میزان گلوکز، تعداد کل میکروبهای زنده و کپک و مخمر نسبت به روش بسته‌بندی معمولی گذاشته است.
همچنین در تحقیقی دیگر دکتر اروجعلیان، ترکیب مناسبی از سه گاز ازت، اکسیژن و دی اکسید کربن برای نگهداری پسته تازه به دست آورده است که مدت نگهداری پسته تازه را که به صورت معمول کمتر از یک هفته است به شش هفته افزایش می دهد. یکی دیگر از ویژگی های مهم این روش آن است که از رشد افلاتوکسین و عامل قارچی جلوگیری می کند که موجب رفع مشکل صادرات این محصول می گردد. همچنین آزمایش های دیگر انجام شده در مورد چربی، ارزش غذایی، آب و درصد وزنی محصول نشان داده است که پس از شش هفته، همه این عوامل به میزان کاملا مطلوب در پسته وجود دارند. (وقتی پسته تازه باشد، به عنوان سبزیجات و وقتی خشک شده باشد، به عنوان خشکبار تلقی می شود که تفاوت زیادی در میزان تعرفه گمرکی دارند).
تحقیقات انجام شده برای استفاده از قابلیتهای روش اتمسفر اصلاح شده فقط به منابع نباتی محدود نشده است. آقای دکتر کامکار، آقای دکتر رضایی مجاز و آقای دکتر پژند از دانشگاه تهران تحقیقات مبسوطی را روی تاثیر این روش بر گوشت تازه و گوشت سرد انجام داده اند. نتایج بدست آمده نشان داده است که نهایت قابلیت نگهداری گوشت های نگهداری شده در دمای ۳ درجه سانتیگراد در بسته بندی معمولی تا ۶ روز، در بسته بندی اتمسفر اصلاح شده با نسبت ۸۰%N2+%20Co2 تا ۹ روز و در بسته بندی مسفر اصلاح شده با نسبت های ۶۰%N2+%40Co2 و %۵۰N2+%50Co2 تا ۱۵ روز است.
مطالعات زیادی نیز بر تاثیر MAP بر میکروبیولوژی مواد غذایی دریایی صورت گرفته که بصورت تجارتی سیستم MAP در نگهداری ماهی استفاده می شود که مدت نگهداری ماهی را حدود دو برابر در دمای ۲-۰ درجه افزایش می دهد. محصولات ماهی را به نسبت حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ازت و ۲۰% اکسیژن و ۳۰% دی اکسید کربن بسته بندی می کنند.
چگونگی استفاده از روش MAP
در ابتدا لازم است گاز مورد نظر با ترکیب مورد نظر ساخته شود. برای این منظور می توان اتمسفر با ترکیب مورد نظر را به طور آماده از کارخانجات تفکیک کننده هوا در کپسول های تحت فشار خرید.
اما برای صرفه جویی در هزینه می توان گازهای سه گانه ازت، اکسیژن و دی اکسید را به صورت خالص تهیه کرد و به وسیله یک دستگاه میکسر گاز با نسبت مورد نظر مخلوط نمود. در این روش نیاز به ذخیره اتمسفر اصلاح شده در مخزن جداگانه نیست و می توان از گاز مخلوط بدست آمده به طور مستقیم در بسته بندی تزریق کرد.
معمولاًدر بسته بندی با اصلاح اتمسفر، هوا را از درون بسته خارج کرده و با گازهایی که مخلوط آنها مشخص است مجدداً پر می کنند و درب آن را می دوزند. دراین روش پیوسته فضای اطراف ماده غذایی از گاز پر می شود.
ماشینهای مختلفی برای بسته بندی وجود دارند که تقریباً دستگاه های زیادی با این روش سازگارند هستند. از جمله این دستگاه ها می توان به نمونه های ذیل اشاره کرد:
۱- ترمو فرمینگ
۲- فرم فیل سیل افقی و عمودی
۳- مخزنی
۴- …
بسته بندی تتراپک Tetrapak
بسته بندی، علمی است میان رشته ای که از جمله این رشته ها می توان به طراحی صنعتی، گرافیک، چاپ و مهندسی صنایع اشاره نمود. در زمینه طراحی بسته بندی، استانداردهایی نیز تدوین گردیده که بسیاری از آنها مربوط به موقعیت های نظامی و لجستیک بوده و توسط مراکزی همچون US Navy و NAVSO ارائه گردیده اند. معمولا در بازار فروش، برای هربسته بندی می توان وظایفی همچون نگهداری از محصول، ارائه اطلاعات مربوط به محتوا و شناساندن کالای بسته بندی شده را در نظر گرفت. از جمله نمونه هایی از بسته بندی که در زمینه نگهداری مواد غذایی متداول گردیده اند، نمونه هایی هستند که با نام تجاری Tetra Pak و یا Tetra Brik شناخته شده اند که از نوع بسته بندی های چند لایه بوده و به منظور نگهداری طولانی مدت مواد غذایی در دمای محیط مورد استفاده واقع می شوند. به دلیل آب بندی کامل این نوع بسته بندی، استفاده از مواد نگهدارنده در ترکیب ماده خوراکی، الزامی نمی باشد که این امر امتیاز بزرگی برای این نوع پوشش بسته بندی از نظر صنایع غذایی محسوب می گردد.
نمونه ای از بسته بندی تتراپک
بدنه نگهدارنده، در بسته بندی تتراپک از جنس مقوای چندلایه بوده که ضمن ممانعت از ورود نور، نقش شاسی را نیز ایفا می کند. بر روی لایه های مقوایی، در داخل بسته بندی، یک لایه نازک از آلومینیوم، لمینیت گردیده که مانع از انتقال مواد آلاینده به داخل بسته بندی و نیز تبادل رطوبت بین مواد داخل بسته و فضای خارجی می گردد. تا اینجا، حداقل شرایط برای نگهداری موادغدایی تامین شده ولی جهت بالابردن مقاومت لایه آلومینیومی در برابر مواد غذایی اسیدی و نیز به منظور جلوگیری از تغییر طعم مواد خوراکی داخل ظرف، یک لایه نازک از پلاستیک پلی اتیلن(PE) که اصطلاحا فیلم پلی اتیلنه نامیده می شود، در داخلی ترین جدار ظرف و بر روی لایه آلومینیومی واقع می شود. آنچه که در ایران متداول است، استفاده از تکنیک چاپ افست جهت انتقال طرح گرافیکی بر روی شیت بسته بندی، و سپس اتصال لبه ها با سیستمی است که اصطلاحا دوخت جرقه ای نامیده می شود. نکته جالب توجه در برخی از نمونه های بسته بندی تتراپک، مکانیزم درپوش پیچی موجود بر روی آن است.
قطعات درپوش پیچی تتراپک
این در پوش پیچی که از چهار قطعه مجزا تشکیل گردیده است، دو عملکرد متفاوت را تواما انجام می دهد: پیچیدن و سوراخ کردن. سه قطعه از این مکانیزم، مشابه سایر نمونه های درپوش های پیچی هستند، بدین صورت که یک قطعه لوله ای شکل، بر روی بدنه ظرف، متصل شده و درپوش، ضمن حرکت چرخشی بر روی رزوه ها و حرکت به سمت پایین، نهایتا با مماس شدن مسیری حلقوی ازبالاترین سطح داخلی آن بر روی ضخامت دهانه بالایی قسمت لوله ای شکل متصل به بدنه، عمل آب بندی را انجام می دهد. یک باریکه حلقه ای شکل نیز، با اتصال به درپوش و ممانعت از چرخش آن، به جز در زمان گسستگی نقاط اتصال، عدم گشودگی قبلی درب بسته بندی را تضمین می نماید. جنس این قطعات از پلی پروپیلن(PP) بوده و جهت ایجاد براقیت و تردی مناسب جهت تمرکز تنش پیچشی در نقاط اتصال درپوش به باریکه حلقه ای شکل، که منجر به تسلیم و رسیدن به آستانه شکست و پارگی می گردد، به میزان اندکی می توان از پلی استایرن (PS) نیز در ماده مورد استفاده جهت تزریق قطعات درب، استفاده نمود. قطعه چهارم که به صورت لوله ای شکل بوده و در یک سو، دندانه های برنده ای دارد، دارای رزوه هایی با فواصلی بیش از فواصل رزوه های داخلی درپوش است. نتیجتا وقتی که برای نخستین بار، کاربر با چرخاندن درپوش پیچی به صورت پادساعتگرد نسبت به باز نمودن درب بسته بندی مبادرت می ورزد، قطعه چهارم نیز توسط زائده های بلندی که در داخل درپوش پیچی است، به سمت پایین، حرکت کرده و با سوراخ نمودن لایه آلومینیومی موجود بر روی بسته بندی(که پوشش مقوایی ندارد) درب بسته بندی را باز می نماید.
تتراپک بدون درپوش پلاستیکی
نام تتراپک Tetra pak برگرفته از نام شرکت سوئدی با همین نام است که نخستین بار در سال ۱۹۵۱ از این تکنووژی استفاده کرد. این شرکت زیر مجموعه ای از گروه صنعتی Tetra Laval است که علاوه بر تجهیزات بسته بندی، ماشین آلات بسته بندی و خطوط تولید مواد غذایی را نیز تولید می کند.
بسته بندی آب میوه:
آب میوه یک محصول جانبی میوه محسوب می شود.یکی از نکات مهم در بسته بندی نمودن آبمیوه ها این است که برای به حداقل رساندن اکسیداسیون،هواگیری در بسته بندی انجام می گیرد.با این عمل خوردگی به حداقل می رسد.اکثر آبمیوه ها در مقابل اکسیژن و نور حساس هستند.۷۰% آبمیوه ها در بطری شیشه ا با دهانه باریک که به آنها بطری گفته می شود بسته بندی می شوند.
برای جلوگیری از ایجاد کف از مواد اولیه بسته بندی مرکب پنج لایه ای/LDPE کارتن LDPE/AL/LDPE/استفاده می شود.زیرا بطور کامل در هنگام بسته بندی،هوا از قسمت دهانه آن خارج می شود.در ضمن این مواد کاملاً غیر قابل نفوذ به اکسیژن و نور هستند.برای بسته بندی بعضی از آبمیوه ها از لیوانهای پلاستیکیPVC استفاده می شود.حداکثر زمان ماندگاری آن۲تا۳ ماه است.لیوانهای پلاستیکیPVC دارای شفافیت،استحکام،ممانعت در برابر نفوذ گاز هستند و لایهLDPE دارای ممانعت از بخار آب،با گرمای متوسط دوخت در درجه حرارت پایین از آن استفاده می شود.
انواع بسته بندی آب میوه از لحاظ جنس بسته:
۱-ظروف فلزی-قوطی آلومینیومی(آهنی)
۲-ظروف کارتنی(تتراپک)
۳-کیسه های آلومینیمی مجوف(دوی پک،چیپرپک)
۴-بطری پلاستیکی(PET)
۵-ظروف شیشه ای
ظروف فلزی:
چنانچه مواد غذایی در قوطی فلزی بسته بندی می شود زمان ماندگاری آنها در مقایسه با مواد اولیه بسته بندی دیگر به مراتب افزایش می یابد.مواد غذایی بسته بندی شده در قوطی فلزی را بدون اینکه در آنها تغییرات حاصل شود می توان به مدت ۲ الی چند سال نگهداری نمود.
مزایای قوطی فلزی:
اکثراً مقاوم به ضربه،دامنه مقاومت به حرارت بالا(استرلیزاسیون)،مقاوم به رطوبت-نور و اکسیژن،مسموم کنندگی پایین،زمان نگهداری بالا بدون تغییرات،سطح ایده آل جهت تزئین و لاک پذیری،وزن سبک و کارایی بالاتر به دلیل کم حجم بودن ،بازیافت بالا.سهولت در جابجایی و انبارداری.بهترین بسته بندی مطابق با سیاست های زیست محیطی.بالا بودن زمان نگهداری در ویترین فروشگاهها.قابلیت بالا در نگهداری تازگی،طراوت و گازدار بودن نوشیدنی های گازدار.
معایب قوطی فلزی:
پدیده خورندگی(corrosion)و باد کردگی و سوراخ شدگی(perforation)،تغییر رنگ و کاهش ویتامینهای مواد غذایی در اثر خوردگی.
ظروف کارتنی(تترا پک):
ظروف تترا پک بیشترین سهم بازار جهانی را به خود اختصاص داده اند.به تازگی استفاده از ظروف تترا پک دردار با اشکال متنوع برای بسته بندی و عرضه انواع آبمیوه رشد چشمگیری داشته اند.
مزایا ظروف کارتنی:
انعطاف پذیری-شکل پذیری و چاپ پذیری خوب.مقاومت بالا به پاره شدن،کشش و فشار.سبک و غیر قابل نفوذ بودن به هوا.ممانعت کنندگی خوب در برابر عوامل فساد بویژه نور.قابل بازیافت.تجزیه سریع در محیط.
معایب ظروف کارتنی:
در مقابل نفوذ گاز،روغن و رطوبت مقاومت خوبی ندارد.
این نوع بسته بندی از ۵ لایه تشکیل یافته است. این لایه ها از داخل به خارج عبارتند از :
لایه پلی اتیلنی مجاور با محصول، آلومینیم فویل، لایه پلی اتیلنی، مقوا و پس از آن نهایتاً لایه پلی اتیلنی مجاور به هوا
هر کدام از این لایه ها با هدف خاصی تهیه شده اند
– لایه داخلی پلی اتیلنی اولا به عنوان فیلم خنثی و با محصول واکنش نداده و ثانیا قابلیت دوخت حرارتی را فراهم می کند.
– لایه آلومینیم فویل برای ممانعت از حضور نور بکار برده می شود.
– لایه پلی اتیلنی میانی اولا نقش ممانعت کنندگی دارد وثانیاً عامل چسباننده مقوا و آلومینیوم فویل می باشد
– لایه مقوا استحکام بسته و قابلیت چاپ را تامین می کند
– لایه پلی اتیلنی خارجی از چاپ روی مقوا محافظت می کند و آن را براق می کند.
در چنین ماده بسته بندی مرکب امکان نفوذ برخی ترکیبات اسیدی وجود دارد.
ترکیبات اسیدی نفوذ کننده دو نوع اسید یعنی اسید استیک و اسید پروپیونیک قادرند از لایه پلی اتیلنی عبور کرده و با لایه آلومینیوم فویل واکنش دهند که در این صورت اولا باعث خوردگی این لایه ها شده، ثانیا این لایه ها از هم جداشده و در برخی موارد دیده شده که نمک آلومینیمی اسید نفوذ کرده، قادر است به طور مجازی باعث چسبیدن دو لایه پلی اتیلنی گردد.
ترکیبات دیگر مثل اسید سیتریک و اسید مالیک چنین نفوذی را نشان نداده اند. به همین دلیل این مشکل در رابطه با آن میوه جات کمتر دیده شده اند. با این توضیح چنین بسته بندی که به نام Laminated Layers نامیده می شود بر روی محصولاتی مثل سرکه و انواع سس های حاوی سرکه مناسب نمی باشد چرا که نفوذ اسید استیک باعث جداشدن لایه ها و پدیده ای موسوم به Delamination یعنی عکس لامینه شدن می گردد.
کیسه های آلومینیومی مجوف:
در کشور ما بیشترین سهم بازار مربوط به بسته بندی های آلومینیمی قابل انعطاف و دوی پک است که در حجم های تک نفره در بازار با نام های تجاری کارخانه های متعدد موجود است.در بسته بندی های آلومینیمی یک نوع پوشش دار داریم که برای بسته های پاکتی جهت آبمیوه ها بکار می رود.
معایب کیسه های آلومینیومی:
سست بودن بدنه و نشت مواد به بیرون آن،بازیافت خوبی ندارند،مقرون به صرفه نیست.
بدنه این کیسه های آلومینیومی از سه لایه به ترتیب از خارج به داخل:پلی استر،آلومینیم،پلی اتیلن تشکیل شده است.
لایه پلی استر:برای انجام جوش حرارتی لبه پاکت این لایه مناسب است و براحتی دفرمه نمی شود.
لایه آلومینیم:آبمیوه را در برابر حرارت ،تابش نور مقاوم می کند.
لایه پلی اتیلن: این لایه به دلیل تماس مستقیم با مواد درون بسته بندی باید از پلی اتیلن Food grade
باشد تا با محتویات درون بسته بندی واکنش ندهد.همچنین از پلی اتیلن با چگالی پایین LDPEاستفاده می کنند.
بطری پلاستیکی(PET):
به دلیل گران بودن بطری پلاستیکی PET از پلی اتیلن ماده پلیمریLDPE با دانسیته پایین و HDPE با دانسیته بالا استفاده می کنند که تأثیر آن بر خواص کیفی و عمر نگهداری نوشیدنی بالاتر است.
مزایا بطری پلاستیکی:
شکننده نیستند،خوردگی ندارند،شکل پذیر هستند،در مصرف،سر و صدای زیادی دارند.
ظروف شیشه ای:
شیشه از قدیمی ترین ماده اولیه ی مورد استفاده در بسته بندی می باشد.ولی این ماده اولیه تحت تأثیر نیازهای محیطی و اکولوژیکی و بازاریابی سالهای اخیر تغییراتی را متحمل شده است.
مزایا ظروف شیشه ای:
شیشه از نظر شیمیایی خنثی است پس با ماده غذایی محتوی خود هیچگونه واکنشی انجام نمی دهد.طعم و مزه محصول بسته بندی شده در شیشه بدون تغییر حفظ می شود.شیشه غیرقابل نفوذ،فاقد بو و بهداشتی می باشد.استحکام خوبی دارد و به اشکال ،اندازه ها و رنگهای مختلف ساخته می شود.شیشه شفاف است.بازیافت آسان.
معایب ظروف شیشه ای:
شیشه حساس به شوکهای حرارتی و عوامل خارجی است.ظروف شیشه ای وزن زیادی دارند.
انواع بسته بندی:
۱-دوی پک:
کاربرد گسترده ای در انواع آبمیوه جات دارند.
۲-تترا پک:
یکی از ویژگی های این نوع بسته بندی انعطاف پذیری آن به شکل دلخواه تولید کننده است.فرایند تولید این محصولات به گونه ای است که نیازی به پر کردن آبمیوه بصورت داغ و استفاده ازبسته بندی های مقاوم به حرارت نیست.
۳-کامبی بلاک
۴-اسپتیک:
سیستمی است که در آن محصول بطریقه استریل تجاری در ظروف با دوخت هرمتیک(غیر قابل نفوذ)تولید می شوند در حقیقت این اصطلاح شامل سیستم فرآوری و سیستم بسته بندی محصول می باشد.در واقع به تجهیزاتی اطلاق می شود که عمل پر کردن محصول استریل درون ظروف استریل و دوخت هرمتیک ظرف را در شرایط اسپتیک انجام می دهند.
مزایا بسته بندی اسپتیک:
۱-در این روش با استفاده از دمای بالا و زمان کوتاه محصول مرغوبتری بدست می آید و طول عمر مواد غذایی بیشتر است.
۲-در این سیستم انواع مختلف مواد و ظروف بسته بندیکه ابعاد و اندازه های مختلف دارند می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
۳-در مبدلهای حرارتی از نوع اسپتیک سح حرارتی و برودتی زیادتر است بنابراین قادر است انتقال حرارت زیادتری ایجاد کند.
معایب بسته بندی اسپتیک:
۱-هزینه سرمایه گذاری سیستم اسپتیک زیاد است.
۲-عموماً جهت مایعات مناسب است علاوه بر این برای انتقال مناسب محصول توسط پمپ باید محصول غذایی مایع،یکنواخت باشد.
۳-ظرفیت این سیستم پایین است.
از دیگر انواع لایه های بسته بندی می توان به PET/AL/PET/LDPE برای بسته بندی نمودن موادغذایی پراسیدی بخصوص آب مرکبات استفاده نمود.
نوشته شده توسط محبوبه
